دین از دیدگاه قرآن
یکشنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۲
محقق:لطیفه خوش نیت
چکیده
این پژوهش در مورد مفهوم دین از دیدگاه قرآن است که به بررسی واژه دین از منظر قرآن می‌پردازد نه وجوه مختلف و احکام و اعمال و رفتارهای دینی آن، بلکه توجه آن به چیستی دین است.
در آثار مختلف که از دین صحبت به میان می‌آید، اصول دین و فروع آن مورد توجه قرار می‌گیرد وکمتر به مفهوم این واژه توجه می‌شود، در واقع اگر موضوعی را ریشه‌ای وعمیق بنگریم و از این باب به نتیجه برسیم، ماندگاری آن بیشتر است. به چیستی آن موضوع، سرمنشأ آن، ضرورت وجود آن، مطابقت آن با درون انسان، محدوده آن و این که خواسته ما از آن چیست.در این صورت تصمیمات و حرکاتی که در این راستا گرفته می‌شود بسیار سنجیده‌تر است.
دین نه تنها به فرمانبرداری و اطاعت اطلاق می شود بلکه معانی فراوان دیگری هم دارد از جمله: ملت، شریعت و عادت. در اصطلاح نیز تعاریف متفاوتی شده از این قبیل است: اعتقاد به آفریننده ای برای جهان و انسان، و دستورات عملی متناسب با این عقاید، و همچنین معانی فراوان آن در قرآن مانند اطاعت کردن، رسم و قانون، حکم، دعا و راز و نیاز.
دین، هم در مجموعه حق کاربرد دارد و هم باطل.
در مورد منشأ دین، نظریات مختلفی وجود دارد، برخی منشأ دین را مادی می دانند همچون ترس،جادو و جهل. نقطه مقابل این نظر ، خدا را سرچشمه وجود دین می داند. نسبت به تعبیری که از دین می کنیم منشأ آن هم متفاوت می شود مثلاً اگر دین را به عنوان آن چیزی که از جانب پیامبران آمده ببینیم، منشأ آن وحی است.
همچنین علت اصلی گرایش به دین ، عقل و فطرت است که در حیطه اعتقاد وارد می شود و نیز جلب رضایت خداوند سبحان است که در حیطه عمل می باشد.
علل فرعی نیز برای آن در نظر گرفته شده از جمله عملکرد صحیح متولیان دین، وضعیت اقتصادی مناسب و... .
فطرت در اینجا از ماده فَطَرَ به معنای گشودن و شکافتن و در قرآن همراه با مشتقات آن آورده شده است.
فطری بودن دین به این معناست که گرایش به خداپرستی،گرایشی است که ریشه در فطرت انسان دارد و بالفطره خواهان تقرب به کامل ترین است. و این فطرت با غریزه و طبیعت تفاوت دارد.
آیاتی که معناو مفهوم فطرت را می رساند در قرآن وجود دارد مثلاً در سوره توبه می خوانیم نسواالله یعنی خدا را فراموش کردند؛یعنی یادآوری از قبل بوده که حالا فراموش شده است و دیگر آیاتی از این قبیل.
حال که منشأ دین معلوم شد باید علت نیاز آن را دانست و این را با توجه به اصولی بررسی می کنیم؛اصل کمل جویی، اصل استخدام، اصل نیاز به تعاون در زندگی، اصل اختلاف در زندگی اجتماعی و اصل ضرورت قانون.
قلمرو دین نیز به این مطلب می پردازد که دین تا چه حد گسترش پیدا کرده و در چه حوزه هایی وارد شده است.
بحث دیگری که در مورد دین وجود دارد، وجود ادیان مختلف است که در تمام ادیان در مورد اصل مسأله توحید، نبوت، معاد، روزه، نماز، جهاد، حج، زکات و امر به معروف و نهی از منکر نظرات مشترک دارند و تنها در یک سلسله مسأله های فرعی تفاوت دارند که آن هم برحسب متضیات زمان و محیط و مردم آن بوده است. و در نهایت نیز یک دین وجود دارد و همچنان واحد و ثابت خواهد ماند.