بررسی مفهم تقوا از منظرآیات وروایات
یکشنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۲
محقق:منیژه جاوید
چکیده :
|
تقوا حالتی معنوی و روحانی است در اندرون انسان ، که نیروی جاذبه و دافعه ای بسیار قوی برای او ایجاد می کند ؛ نیرویی است که ارزش های والای انسانی و فضایل اخلاقی را جذب می کند و خصایص حیوانی و رذایل اخلاقی را دفع می کند . روشی که ما بر اساس آن این پژوهش را گردآوری کرده ایم ، براساس هدف پژوهش بنیادی نظری و براساس ماهیت پژوهش توصیفی تحلیلی محتوا است . در این پژوهش به آثار و ثمرات ، علائم و حقیقت تقوا پرداخته شده تا خوانندگان آن به رفتارها و نگرش خود نگاه کنند و ببینند که تا چه حد به صفات و ویژگی های متقین نزدیک است و رفتارهای خود را بر اساس آن ویژگی ها پیاده کنند . در بسیاری از موارد میان افکار رحمانی و شیطانی فرقی نمی گذاریم و نمی دانیم کدام یک از افکار ما رحمانی است و دارای منشاء معنوی می باشد و کدام یک شیطانی و یا نفسانی است و بوسیله شیطان و یا نفس در ذهن ما القاء شده است ؟ عدم تشخیص این دو ، ایجاد تحیّر می کند لذا تنها تقوا است که برای شناخت این افکار به ما کمک می کند . تقوا کانون هر عبادت صالح است و هر کس که به درجات عالی رسیده و به مراتب نهایی دست یافته بوسیله تقوا بوده است . تقوا همچنین زمینه قبولی اعمال است ؛ اگر انسان تقوا نداشته باشد ، اعمالش به آن درجه ای که قبول عندالله باشد نخواهد رسید . کسی که تقوا دارد از حیات قلب ، بصیرت و نورانیت دل برخوردار است و آن کس که آلوده به گناهان زیادی است و تقوا ندارد ، دلش زنگار گرفته و خالی از معنویت است . حضرت یوسف علیه السلام به خاطر تقوا به مقامی رسیده است که خداوند در قرآن می فرمایند : ما یوسف را در زمین مصر به منزلت رساندیم که هرجا خواهد جای گزیند و فرمان براند . مهمترین راههای عزیز شدن و با عزّت زندگی کردن : یکی اطاعت و پیروی کردن از خداوند متعال است که رسول خداوند در این مورد می‌فرمایند : خدای تعالی هر روز می فرمایند : من پروردگار و عزیز شما هستم پس هرکس که خواهان عزّت دو جهان است باید از خدای عزیز فرمان برد . دومین راه عزیز شدن تقوای الهی داشتن است لذا تقوای الهی برای انسانها به منزله یک حصار است که او را در مقابل ناراستی ها حفظ می کند . سومین راه عزیز شدن تقوای دلیل ، چهارمین تقوای بصیرت و آن تقوای حقیقی است و دل انسان باتقوا را روشن می‌سازد، پنجم ، تقوای ستیز است که آدمی را سرافراز می کند و آخرین مورد قناعت است که به آدمی عزّت می بخشد تقوا با توجه به آیات و روایاتی که از ائمه به دست ما رسیده مراتبی دارد از جمله مراتب تقوا نگهداری نفس از عذاب جهنم است و خلود در آن با انجام عمل صالح و داشتن عقاید صحیح است . دومین مرتبه تقوا ، ترک گناهان از مکروهات و آنچه مشتبه است و سومین مرتبه تقوا این است که دل را از آنچه خدا راضی به انجامش نیست حفظ کند و اندیشه کار زشت را به دل خود راه ندهد . برای تقوا علائمی هم ذکر کرده اند : پارسایی در عمل ، اخلاص ، پرهیز از تکلفات ، مخالفت با نفس که حضرت علی علیه السلام در این مورد می فرمایند : دلهای خود را پایگاه تقوا قرار دهید نه جایگاه شهوات نفسانی و مورد بعدی کرامت است که حضرت علی علیه السلام در این مورد می فرمایند : انسان باتقوا بزرگوار است و آخرین مورد تسلیم در برابر حق است . راههای بدست آوردن تقوا از منظر آیات و روایات به هفت مورد اشاره شده که یکی از آن موارد نگرش به آینده است . باتوجه به اینکه تقوا توشه انسان است از این رو یابد با دور اندیشی به اینکه باید برای آینده تلاش کرد ، حب ذات بیدار می شود و انسان را وا می دارد که برای آینده اش تلاش کند . دومین راههای رسیدن به تقوا توجه به اینکه خداوند به اعمال انسان حتی به افکار انسان آگاهی دارد . سومین مورد اینکه تقوا نه تنها برای آخرت بلکه برای این دنیایش نیز فایده دارد . چهارمین مورد محاسبه نفس است . مورد بعدی اجتناب از پرخوری و موارد دیگر شناخت خداوند و خوف از خداوند است که باعث می شود ما از دستورات الهی سرپیچی نکنیم. آثار تقوا از دیدگاه ائمه و قرآن کریم به چند مورد اشاره شده از جمله : دریچه ای از عالم غیب به روی دلش باز می شود . انسان باتقوا از انحراف و لغزش دوری می کند و این باعث می شود که کارهایش آسان شود و باعث افزایش روزی اش شود . کسی که تقوا الهی را پیشه خود سازد محبوب خداوند است و موجب جلب و رضایت خداوند می شود . بالاترین مرتبه آثار تقوا حسن عاقبت و خلود در بهشت است . همچنین به صفات و ویژگی متقین بسیار در احادیث ائمه و علیه السلام و قرآن کریم اشاره شده از جمله : خداگرا ، عملگرا ، فروتن ، متواضع ، حقگو ، نسبت به پروردگار خویش خاشع ، مهربان، رعایت کننده حدود الهی... می باشند . اگر انسان از این نیروی درونی یعنی تقوا محروم باشد ، گاهی موجودی بی خاصیت و گاهی موجودی ویرانگر و فساد آفرین می گردد و آنانی که در پرتو اعمال نیک به خداوند نزدیکند ، خدای متعال نیز رحمت خاص خویش را به آنان نزدیک می کند .
|